પુષ્ટિપ્રવાહમર્યાદાભેદ – ષોડશ ગ્રંથ
શ્રી વલ્લભાચાર્યજી મહાપ્રભુજી દ્વારા રચિત ષોડશ ગ્રંથ પૈકી એક ગ્રંથ : || પુષ્ટિપ્રવાહમર્યાદાભેદ ||
પુષ્ટિ-પ્રવાહ -મર્યાદા વિશેષણ પૃથક-પૃથક્ ।।
જીવ -દેહ -કિયા -ભેદૈઃ પ્રવાહેણ ફલેન ચ ||૧||
વક્ષ્યામિ સર્વ-સન્દેહા ન ભવિષ્યન્તિ યત્ શ્રુતે : ।।
ભક્તિમાર્ગસ્ય કથનાત્` પુષ્ટિર અસ્તીતિ નિશ્ચયઃ ।।૨ ||
‘દ્વૌ ભૂતસર્ગાવિ’ત્યુકૂત્તેઃ`’ પ્રવાહોડપિ વ્યવસ્થિતઃ ।|
વેદસ્ય વિદ્યમાનત્વાત “ મર્યાદાપિ વ્યવસ્થિતા ।।૩।।
કશ્ચિદેવ હિ ભક્તો હિ ‘યો મદ્ભકૃત’ ઇતીરણાત ||
સર્વત્રોત્કર્ષ-કથનાત્ પુષ્ટિર્ અસ્તીતિ નિશ્ચય :||૪||
ન સર્વોડતઃ પ્રવાહાદ્ હિ ભિન્નો વેદાચ્ચ ભેદતઃ ।।
‘યદા યસ્યે ‘તિ વચનાત્ ‘નાહં વેદેર’ ઇતીરણાત્ ||૫।।
માર્ગકત્વેડપિ ચેદ્ અન્ત્યૌ તનુ ભકૃત્યાગમી મતૌ ।।
ન તદ્દ યુક્તં સૂત્રતો હિ ભિન્નો યુકત્યા હિ વૈદિકઃ ।।૬।।
જીવ-દેહ-કૃતીનાં ચ ભિન્નત્વ નિત્યતા-શ્રુતેઃ ।।
યથા તવત્ પુષ્ટિમાર્ગે દ્વયોરપિ નિષેધત: ||૭||
પ્રમાણ-ભેદાદ્ ભિન્નો હિ પુષ્ટિમાર્ગો નિરૂપિતઃ ||
સર્ગભેદ’ પ્રવક્ષ્યામિ `સ્વરૂપાંગ-ક્રિયા-યુતમ્ ||૮||
ઇચ્છા-માત્રેણ મનસા પ્રવાહ સૃષ્ટવાન હરિ: ||
વચસા” વેદમાર્ગ હિ પુષ્ટિ કા નિશ્ચયઃ ।।૯।।
મુલેચ્છાતઃ” ‘ ફલં લોકે વેદોક્તં ” વૈદિકેપિ ચ ||
કાયેન તુ ફલં પુષ્ટૌ ભિન્નેચ્છાતોડપિ નૈકધા ||૧૦||
‘તાન અહં દ્વિષતો’ વાકયાદ્ ભિન્ના જીવા: પ્રવાહિણઃ ।।
અત એવેતરો” ભિન્નો સાન્તો મોક્ષ-પ્રવેશત: ||૧૧||
તસ્માદ્ જીવા: પુષ્ટિમાર્ગ ભિન્નાએવ ન સંશય: ।।
ભગવદ્-રૂપ-સેવાર્થ તસૃષ્ટિ: નાન્યથા ભવેત્ ।।૧૨।।
સ્વરૂપેણાવતારેણ લિંગેન ચ ગુણેન ચ ||
તારતમ્યં ન સ્વરૂપે દેહે વા તત્કિયાસુ વા ||૧૩॥
તથાપિ યાવતા કાર્ય તાવત્ તસ્ય કરોતિ હિ” ।।
તેહિદ્વિધા શુદ્ધ-મિશ્ર-ભેદાન મિશ્રાસ ત્રિધા પુનઃ ।।૧૪।।
પ્રવાહાદિ-વિભેદેન ભગવત્કાર્ય-સિદ્ધયે ||
પૂષ્ટયા વિમિશ્રા: સર્વજ્ઞા: પ્રવાહેણ ક્રિયારતા: ॥૧૫॥
મર્યાદયા ગુણજ્ઞાસ્તે શુદ્ધાઃ પ્રેમ્ણા -ડતિ-દુર્લભાઃ||
એવું સર્ગસ્તુ તૈષા હિ …………………॥
…………………ફલ ત્વત્ર નિરૂષ્યતે ।।૧૬।
ભગવાનેવ હિ ફલ સ યથાવિર્ભવેદ્ ભુવિ ||
ગુણ-સ્વરૂપ-ભેદેન તથા તેષાં ફલં ભવેત્ ||૧૭||
આસકૃતો ભગવાન એવ શાપં દાપયિત ક્વચિત્ ।
અહંકારે-ડથવા લોકે તન્માર્ગ-સ્થાપનાય હિ ||૧૮||
ન તે પાખંડતાં યાન્તિ ન ચ રોગાઘ્રપદ્રવ : ||
મહાનુભાવા: પ્રાયેણ શાસ્ત્ર શુદ્ધત્વ-હેતવે ||૧૯||
ભગવત્-તારતમ્યેન તારતમ્ય ભજન્તિ હિ ||
લૌકિકત્વં વૈદિકત્વં કાપટયાત તેષુ નાન્યથા ||૨૦||
વૈષ્ણવત્વં હિ સહજ તતો-ડન્યત્ર વિપર્યયઃ ॥
સમ્બન્ધિનસ્તુ યે જીવા: પ્રવાહસ્થાસ તથા પરે ।।૨૧।।
‘ચર્ષણી’શબ્દ-વાચ્યાસ તે તે સર્વે સર્વ-વર્ત્યેસુ ।।
ક્ષણાત સર્વત્વમ્ આયાન્તિ રુચિસ્ તેષાં ન કૃત્રચિત્ ।।૨૨।।
તેયાં ક્રિયાનુસારણ સર્વત્ર સકલ ફલમ્ ।।
પ્રવાહસ્થાન” પ્રવક્ષ્યામ
સ્વરૂપાંગ ક્રિયા યુતાન ॥२३॥
જીવાસ્તે હ્યાસુરા: સર્વે ‘પ્રવૃત્તિચે’તિ વર્ણિતાઃ ।।
તે ચ દ્વિધા પ્રકીર્ત્યન્તે હ્યજ્ઞ-દુર્જ્ઞ -વિભેદતઃ ।।૨૪।।
દુર્જ્ઞાસ તે ભગવત્પ્રોક્તા હ્યજ્ઞાસ્ તાન્ અનુ યે પુનઃ ।||
પ્રવાહેડપિ સમાગત્ય પુષ્ટિસ્થસ્ તેર્ ન યુજ્યતે ।।રપા
સાંડિપ તેસ તત્કુલે જાત: કર્મણા જાયતે યતઃ ||
…………………………………………..||
।। ઇતિ શ્રીવલ્લભાચાર્યવિરચિત: પુષ્ટિપ્રવાહમર્યાદા ભેદઃ સમ્પૂર્ણતા ।।