સિદ્ધાન્તમુક્તાવલી – ષોડશ ગ્રંથ
શ્રી વલ્લભાચાર્યજી મહાપ્રભુજી દ્વારા રચિત ષોડશ ગ્રંથ પૈકી એક ગ્રંથ સિદ્ધાન્તમુક્તાવલી ગ્રંથ.
|| સિદ્ધાન્તમુક્તાવલી ||
નત્વા હરિં પ્રવક્ષ્યામિ સ્વસિદ્ધાન્ત-વિનિશ્ચયમ્ !!
કૃષ્ણસેવા સદા કાર્યા માનસી સા પરા મતા ।।૧।।
ચેતસ તત્પ્રવણં સેવા તત્સિદ્ધયૈ તનુવિત્તજા ।।
તતઃ સંસાર-દુ:ખસ્ય નિવૃત્તિર બ્રહ્મ-બોધનમ્ ।।2।।
પરં બ્રહ્મ તુ કૃષ્ણો હિ સચ્ચિદાનન્દકં બૃહત ।।
દ્વિરૂપંતદ્ધિ” સર્વસ્યાદ એકં તસ્માદ વિલક્ષણમ ।।3।।
અપરં તત્ર પૂર્વસ્મિન વાદિનો બહુધા જગુ: ।।
માયિકં સગુર્ણ કાર્ય સ્વતન્ત્ર ચેતિ નૈકધા ||4||
તદેવૈતત્ પ્રકારેણ ભવતીતિ શ્રુતેર્ મતમ્ ।।
દ્વિરૂપ ચાપિ ગંગાવજ લેવું સા જલરૂપિણી ||૫||
માહાત્મ્ય-સંયુતા નૃણાં સેવતાં ભુક્તિ-મુક્તિ-દા ||
મર્યાદામાર્ગ-વિધિના તથા “બ્રહ્માપિ બુધ્ધતામ્ || 6 ||
તત્રેવ દેવતા-મૂર્તિ: ભકત્યા યા દશ્યતે ક્વચિત્ ||
ગંગાયાં ચ વિશેષણ પ્રવાહાભેદ-બુદ્ધયે ।।૭।।
પ્રત્યક્ષા સા ન સર્વેષાં પ્રાકામં સ્યાત તયા જલે ||
વિહિતાત્ ચ ફલાત્ તદ્ધિ પ્રતીત્યાપિ વિશિષ્યતે ।।૮।।
યથા જલ તથા સર્વે યથા શક્તા તથા બૃહત ।।
યથા દેવી તથા કૃષ્ણા’ …।।
………………….તત્રાપ્યેતદ્દ ઇહોચ્યતે ।।૯।।
જગત્તુ ત્રિવિધ પ્રોકૂત બહ્મ-વિષ્ણુ-શિવાસ તત: ।।
દેવતા રૂપવત-પ્રોતા બ્રહ્મણીત્યું હરિર્ મત ||૧૦||
કામચારસ્તુ લોકેડસ્મિન બ્રહ્માદિભ્યો ન ચાન્યથા ।।
પરમાનન્દરૂપે તુ કૃષ્ણે સ્વાત્મનિ નિશ્ચય:||૧૧||
અતસ્તુ બ્રહ્મવાદેન કૃષ્ણે બુદ્ધિર વિધીયતામ્ ।।
આત્મનિ બ્રહ્મરૂપે તુ છિદ્રા વ્યોમ્નીવ ચેતનાઃ ।।૧૨।।
ઉપાધિ-નાશે વિજ્ઞાને” બ્રહ્માત્મત્વાવબોધને ||
ગંગા-તીર-સ્થિતો યદ્ધત દેવતાં તંત્ર પશ્યતિ ।।૧૩।।
તથા કૃષ્ણં પરં બ્રહ્મ સ્વસ્મિન્ જ્ઞાની’ પ્રપશ્યતિ ।।
સંસારી ” ” વસ્તુ ભજતે સ દૂરસ્થો યથા તથા ।।૧૪||
અપેક્ષિત-જલાદીનામ્ અભાવાત્ તત્ર દુઃખભાક્ ।।
તસ્માત્ શ્રીકૃષ્ણમાર્ગસ્થો વિમુક્તઃ સર્વલોકતઃ ||૧૫ ||
આત્માનન્દ-સમુદ્રસ્થ કૃષ્ણમેવ વિચિન્તયેત્ ॥
લોકાર્થી” ચેદ્ ભજેત કૃષ્ણ ક્લિષ્ટો ભવતિ સર્વથા ।।૧૬।।
ક્લિષ્ટોડપિ ચેદ્ ભજેત્ કૃષ્ણં લોકો નશ્યતિ સર્વથા ।।
જ્ઞાનાભાવે પુષ્ટિમાર્ગી તિષ્ટેત પૂજોત્સવાદિષુ ||૧૭॥
મર્યાદાસ્થસ્તુ ગંગાયાં શ્રીભાગવત-તત્પર: ||
અનુગ્રહ: પુષ્ટિમાર્ગે નિયામક ઇતિ સ્થિતિ: ||૧૮||
ઉભયોસ્તુ ક્રમેર્ણવ પૂર્વોકર્તવ ફલિષ્યતિ ||
જ્ઞાનાધિકો ભક્તિમાર્ગ: એવં તસ્માત્ નિરૂપિત: ||૧૯||
ભકૃત્યભાવે તુ તીરસ્થો યથા દુષ્ટ: સ્વકર્મભિ:||
અન્યથાભાવમ્ આપન્નઃ તસ્માત સ્થાનાચ્ચ નશ્યતિ ||20||
એવં સ્વ-શાસ્ત્ર-સર્વસ્વ મયા ગુપ્ત નિરૂપિતમ્ ।।
એતદ્ બુદ્ધ્વા વિમુચ્યેત પુરુષઃ સર્વ-સંશયાત્ ।।૨૧। ।।
|| ઇતિ શ્રીવલ્લભાચાર્યવિરચિતા સિદ્ધાન્તમુક્તાવલી સમ્પૂર્ણા ||